Ένα ποίημα του Καβάφη κι ένα σχόλιο του Ρένου Αποστολίδη…
Θα συνιστούσα αυτό το ποίημα να το μάθουν απ’ όξω όσο γίνεται περισσότεροι άνθρωποι και να το ξαναδιαβάζουν, να το ξαναλένε στον εαυτό τους, όπως, να πούμε, είναι κάτι τέτοια ποιήματα, ξέρω ’γω, σαν το Αμορίς του Κίπλινγκ. Αυτό να το μάθουν απ’ όξω και να το λένε. Λέγεται «Όσο μπορείς»…
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.
Προσέχετε τι λέει και σκεφτείτε τη ζωή μας τη δικιά μας, τη ζωή των κοινωνιών των συγχρόνων, τη ζωή των εκδηλώσεων. Που όλοι μαζί στέκουν όρθιοι, λένε λόγια, τούτο εκείνο, τάχα αγαπιούνται, φιλιούνται -φιλάνε τον αέρα δεξιά κι αριστερά απ’ τα μάγουλα ο καθένας, κανένας δε φιλάει πράγματι τα μάγουλα, κανένας δε φιλάει πράγματι το στόμα, κανένας δεν επιθυμεί πράγματι όσο λέει ότι επιθυμεί τον άλλον, «Α, τι ωραία που σε είδα!…». Αυτή είναι «η πολλή συνάφεια του κόσμου, οι πολλές κινήσεις κι ομιλίες» -όλη αυτή η ψευτιά, αυτό το θέατρο- η οποία λέει «εξευτελίζει τη ζωή, την εκθέτει στην καθημερινή ανοησία των σχέσεων και των συναναστροφών».
Εδώ δείχνεται ο πράγματι, θα έλεγα, επαναστατικός Καβάφης, προσωπικά επαναστατικός. Γιατί δεν ξέρω αν επανάσταση είναι η φωνή, η επίθεση, η μάχη. Μήπως είναι πιο φοβερή επανάσταση η απόφαση ότι δεν έχω καμιά σχέση με το κακό και τη φλυαρία αυτού του κόσμου. Τον είπανε ποιητή της παρακμής -αυτά είναι γελοιότητες. Ας το ξαναλέει ο καθένας, ας το μάθει απ’ όξω αυτό το ποίημα. Θα του κάνει καλό. Αν γλιτώσει και μία μονάχα απ’ αυτές τις εκδηλώσεις, απ’ αυτές «τις συνάφειες και τις πολλές κινήσεις κι ομιλίες» θα έχει μεγάλο κέρδος.
